Nadmiar „kwasu” w życiu człowieka zazwyczaj towarzyszy sytuacjom wstydliwym. Jest więc kojarzony z dużą ilością pecha. Bywa, jednak, że wysokie stężenie kwasu jest ściśle związane z niskim poziomem „peHa”. Mimo, że nie jestem przesądny, na wszelki wypadek, wolę się dziś zająć tym drugim przypadkiem.
Zakwaszenie upośledza funkcje mięśni, przyczynia się do narastania zjawiska zmęczenia oraz utrudnia powysiłkową relaksację. Warto w tym momencie zaznaczyć, że głównym powodem kwasicy wysiłkowej nie jest kwas mlekowy (LA, ang. lactic acid), powstający podczas glikolizy beztlenowej, lecz hydroliza ATP, która przyczynia się do znacznego wzrostu stężenia jonów wodorowych (H+) [Górski 2006]. Istotną rolę odgrywa tu także sprawność układów buforujących (wodorowęglanów, układu fosforanowego, białczanowego i hemoglobinowego) [Ronikier 2001, Górski 2006]. Produkcja kwasu mlekowego pozostaje wprawdzie silnie skorelowana ze stanem pH mięśni (jest markerem nasilenia glikolizy), ale w gruncie rzeczy osłabia ich zakwaszenie, „konsumując” jony wodorowe [Górski 2006]. Poziom LA i równowaga kwasowo-zasadowa mięśni normalizują się zazwyczaj w kilkadziesiąt minut po wysiłku [Hubner-Woźniak i Lutosławska 2000, Górski 2006]. Mimo to, środki z zakresu odnowy biologicznej próbują znacznie przyspieszyć ten naturalny proces. I tu zbliżamy się do głównego bohatera naszego cyklu.
Masaż klasyczny znajduje się w czołówce najpopularniejszych zabiegów, stosowanych w celu usprawnienia powysiłkowej regeneracji. Mimo, że pojęcie „masaż sportowy” nie odnosi się do konkretnych technik masażu, lecz wskazuje raczej na cel zabiegu, w gabinetach odnowy biologicznej jest ono zazwyczaj utożsamiane z masażem klasycznym. [Callaghan 1993, Podgórski 1996, Walaszek 2001, Moraska 2005, Weerpong i wsp. 2005, Gieremek i Dec 2007]. Jedną z odmian masażu sportowego jest masaż powysiłkowy, który ma za zadanie ułatwienie regeneracji, zmniejszenie bolesności i przyspieszenie powrotu funkcji zmęczonych mięśni [Podgórski 1996, Walaszek 2001, Gieremek i Dec 2007].
Naukowcy przez lata próbowali ocenić efektywność masażu w eliminacji kwasu mlekowego po aktywności fizycznej. Motywacją do przeprowadzenia takich badań było założenie, że kwas mlekowy w dużym stopniu odpowiada za zjawisko zmęczenia mięśni i upośledza ich wydajność. Rola masażu w tym obszarze miałaby polegać na poprawie krążenia krwi i usprawnieniu usuwania powysiłkowych produktów przemiany materii. Trafność tej hipotezy jest, jednak, dyskusyjna (patrz: „Klasyczne niedomówienia: układ krwionośny”). Eksperyment Bale’a i Jamesa wykazał wprawdzie, że masaż może być skuteczny w obniżaniu stężenia LA [Bale i James 1991], ale wyniki innych badań nie pozostawiają złudzeń. Stwierdzono bowiem, że efektywność masażu jest porównywalna z biernym odpoczynkiem, a optymalnym sposobem walki z powysiłkową akumulacją kwasu mlekowego pozostają aktywne formy odnowy biologicznej [Dolgener i Morien 1993, Zelikovski i wsp. 1993, Gupta i wsp. 1996, Martin i wsp. 1998, Hemmings i wsp. 2000, Monedero i Donne 2000, Robertson i wsp. 2004, Hart i wsp. 2005]. Wiltshire sugeruje wręcz, że masaż może utrudniać usuwanie kwasu mlekowego, zaburzając przepływ krwi przez zmęczone mięśnie [Wiltshire i wsp. 2010]. Dowody naukowe wydają się być zatem rozstrzygające.
Skoro masaż jest nieskuteczny w obniżaniu powysiłkowego stężenia kwasu mlekowego, czy może być efektywny w łagodzeniu objawów „zakwasów”? Czy istnieje między tymi zjawiskami ścisła korelacja? Kolejną porcję faktów i klasycznych niedomówień przedstawię w następnym artykule. Zapraszam.
Autor: Mgr Kamil Mustafa
Piśmiennictwo:
1. Bale P., James H., Massage, warm-down and rest as recuperative measures after short-term intense exercise, Physiotherapy in Sport, 1991; 13, 4-7.
2. Callaghan M. J., The role of massage in the management of the athlete: A review, British Journal of Sports Medicine, 1993; 27, 28–33.
3. Dolgener F., Morien A., The effect of massage on lactate disappearance, Journal of Strength and Conditioning Research, 1993; 7, 159-162.
4. Ernst E., Does post-exercise massage treatment reduce delayed onset muscle soreness? A systematic review, Br J Sports Med., 1998; 32, 212-214.
5. Gupta S., Goswami A., Sadhukhan K., Mathur D., Comparative study of lactate removal in short term massage of extremities, active recovery and a passive recovery period after supramaximal exercise sessions, International Journal of Sports Medicine 1996; 17, 106-110.
6. Gieremek K., Dec L., Zmęczenie i regeneracja sił. Odnowa biologiczna, P.H. HAS-MED, Katowice 2007.
7. Górski J. (red.), Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
8. Hart JM., Swanik CB., Tierney RT., Effects of sport massage on limb girth and discomfort associated with eccentric exercise, J Athl Train, 2005; 40, 181-185.
9. Hemmings B., Smith M., Graydon J., Dyson R., 2000 The effects of massage on physiological restoration, perceived recovery and repeated sports performance, British Journal of Sports Medicine, 2000; 34, 109-115.
10. Hubner-Woźniak E., Lutosławska G., Podstawy biochemii wysiłku fizycznego, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2000.
11. Martin N., Zoeller R., Robertson R., Lephart S., The comparative effects of sports massage, active recovery, and rest in promoting blood lactate clearance after supramaximal leg exercise, Journal of Athletic Training 1998; 33, 30-35.
12. Monedero J., Donne B., Effect of recovery interventions on lactate removal and subsequent performance, Int J Sports Med., 2000; 21, 593-7.
13. Moraska A., Sports massage, a comprehensive review, J Sport Med Phys Fit, 2005; 45, 370-80.
14. Robertson A., Watt JM., Galloway SD., Effects of leg massage on recovery from high intensity cycling exercise, Br J Sports Med, 2004; 38, 173-6.
15. Ronikier A., Fizjologia sportu, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2001.
16. Walaszek R (red.), Masaż z elementami rehabilitacji, Rehmed, Kraków 2001.
17. Weerapong P., Hume P.A., Kolt G.S., The mechanisms of massage and effects on performance, muscle recovery, and injury prevention, Sports Med, 2005; 35, 235-256.
18. Wiltshire V., Poitras V., Pak M., Hong T., Rayner J., Tschakovsky, M., Massage impairs postexercise muscle blood flow and "lactic acid" removal, Med Sci Sport Exer, 2010; 42(6), 1062-1071.
19. Zelikovski A., Kaye C., Fink G., Spitzer S., Shapiro Y., The effects of the modified intermittent sequential pneumatic device (MISPD) on exercise performance following an exhaustive exercise bout, Brit Jof Sport Med, 1993; 27, 255-259.
Cykl artykułów Mgr Kamila Mustafy "Masaż bez "happy endu" ?
Wstęp
I artykuł "Kukułcze jajo"
II artykuł „Sztuka wyboru” cz. 1
II artykuł „Sztuka wyboru” cz. 2
III artykuł "Masaż gorącym jajkiem"
brak komentarzy, skomentuj jako pierwszy
